Erbil Atabeyliği

[moments]

Erbil Atabeyliği
Bir Türkmen başbuğuve atabeyliğin kurucusu olan Zeyneddin Ali Küçük b. Beytegin, aynı zamanda Musul atabeylerinden İmadeddin Zengi'nin kumandanlarından idi. Zengi, 1131'de Erbil'i ele geçirdiğinde burayı Zeyneddin Ali Küçük'e teslim etmişti. Erbil'in yanında Şehr-i Zor, Tikritve Sincar'a hâkim bir durumda olan Zeyneddin Ali, hayatının sonuna doğru bu bölgeleri Musul Atabeyi Kudbeddin Mevdud'a bırakarak Erbil'e çekilmişti. Kudbeddin'in 1168'de ölmesiyle yerine geçen oğlu Muzafereddin Gökbörü, Erbil Vâlisi Mücahideddin Kaymazile anlaşmazlığa düşmüştü. Kaymaz, Gökbörü'yü zorla atabeylikden uzaklaştırıp Zeyneddin Yusuf'u atabeylik makamına oturtmuşsa da idareyi fiilen yürüten Kaymaz'ın kısa süre sonra tevkif edilmesiyle Zeyneddin Yusuf, Selahaddin Eyyubî'ye tâbi olmuştu.

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ 1190'da da tekrar atabeylik makamına oturan Gökbörü, Selahaddin Eyyubî'ye müracaatla Erbil'in kendisine verilmesini istedi. Selahaddin Erbil'e ek olarak Şehr-i Zor, Karabeli ve Kıbçak derbendini de Gökbörü'ye verdi. Böylece ölümüne kadar Selahaddin'e bağlı kalan Gökbörü ondan sonra hâkim olduğu yerlerde Eyyubîlerden özerk bir yönetim tatbik ettiyse de Zengilere karşı Eyyubîlerle ittifak yapmıştı. Bedreddin Lu'luile mücadele eden Gökbörü, Moğolların ilerleyişi karşısında Lu'lu ile mücadeleye son verdiği gibi Halife Nasır li-Dinillah'tan yardım talebinde bulunmasına rağmen Halife'nin kendisine yeterli yardımı yapmamasından dolayı, Moğolların önünden Bağdad'a kaçan Celaleddin Harezmşah'a tâbi oldu. Moğollar, Harezmşah'ın ardından Erbil'e girdilerse de kısa süre sonra bölgeyi terketmek zorunda kalmışlardı.

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ Zengilerin, Musul Atabeyliği üzerindeki hâkimiyeti Atabey Nâsıreddin Mahmud'un ölümü ile sona erdi. Mahmud ölmeden önce Erbil'in halifeye teslimini vasiyet etmiş ve 1232 yılında da vefat etmişti. 1231'den itibaren Musul idaresini Bedreddin Lu'lu müstakil olarak yürüttü. Lu'lu, Moğol istilasında Musul'u tahrip olmaktan kurtarmak ve hükümeti Moğollara teslim etmemek için Hulâguile ittifak yapıp ona tabi olmuş(1243), fakat Lu'lu'nun oğlu Malik Salih İsmail'in aynı siyaseti takip etmemesi ve Memlüklu Sultanı Baybarsile Moğollara karşı ittifak yapması üzerine Musul 1261'de yağma edilip Malik Salih de Moğollar tarafından öldürülmüştü.