çocuk-kitap

[Eceeee]

İYİ BİR ÇOCUK KİTABI DİL, ANLATIM, KONU BAKIMINDAN NASIL OLMALIDIR1?
İleten Site Yöneticisi


Bir edebiyat eseri, ister yetişkinler ister çocuklar için yazılmış olsun konusu, teması, planı, kahramanları ve anlatım biçimi bakımından birtakım özellikler gösterir. Herhangi bir eseri dış görünüşünden çok içerik bakımından değerlendirmek gerekir. Ancak böylece bir kitap üzerinde sağlam bir yargıya varmış olabiliriz.
Önce konudan başlayalım. Çocuk kitaplarında konu çok önemlidir. Çocukların gerçek ve günlük yaşantılarına uygun düşmeyen, onların kavrayış ve hayâl güçlerini aşan konularda yazılan eserler, çocukların pek az ilgisini çeker; hattâ bazen hiç çekmeyebilir. İyi bir çocuk kitabının konu bakımından yerli kültür değerleri yanında evrensel insanlık ve ahlâk değerlerini kazandırıcı nitelikte olması da gerekir. Bu arada değişik yaşlarda bulunan çocukların ilgi duydukları konuların birbirinden farklı olduğu hususu daima göz önünde bulundurulmalıdır.
Çocuk kitapları için seçilen konular, küçük okurları düşünmeye yöneltmeli, onların geçerli birtakım beceri ve alışkanlıklar kazanmalarına yardımcı olmalıdır."Çocuk kitaplarında eğlendirici ve güldürücü konulana da yer verilmelidir.
' İyi bir çocuk kitabı, yazarın üzerinde durmak istediği veya vurgulamaya çalıştığı bir temayı, bir ana fikri içermelidir. Tema'sı belirsiz bir eser, çocukları birbirinden çok değişik yorumlar yapmaya götürür; yanlış anlamalara yol açar. Çocuk kitaplarında genellikle şu temalara yer verilmesi uygun olur: Kardeş, ana-baba ve arkadaş sevgisi; aile ve değerlerine, inançlarına bağlılık; doğayı sevmek, korumak ve geliştirmek; başkalarına karşı nazik, dürüst ve saygılı davranmak; girişimci, atılımcı ve yaratıcı olmak; başta evcil hayvanlar olmak üzere canlı varlıkların korunmasına, beslenmesine ve bakımına ilgi göstermek.
Çocuk romanı, hikayesi ya da piyesi gibi adlar altında yayımlanan kitaplarda serüvenleri anlatılan kahramanlar da çok önemlidir.
Bu kahramanlar insan, hayvan ya da canlı veya cansız herhangi bir nesne olabilir. Bunların durum, davranış, düşünce ve konuşmalarıyla çarpıcı bir özgünlük yanında tutarlı ve inandırıcı olmaları gerekir. Usta yazarların, eserlerinde bazen hayâl ürünü olsa bile nasıl unutulmaz kahramanlar yarattıklarım, o kahramanların -kişilerin, canlı ya da cansız varlıkların- bizi uzun yıllar nasıl etkilediklerini biliriz.
Edebiyat eserlerinde -özellikle roman, hikaye ve piyes gibi eserlerde- olayların akışı, kahramanların ortaya çıkışı ve hareketleri, tasvirler, konuşmalar ve ruh çözümlemeleri belirli bir plan çerçevesinde gerçekleşir. Çocuklar için yazılan eserlerde daha çok harekete, olaylara ve kısa konuşmalara yer verilmesi uygun olur. İyi bir çocuk romanı ya da hikayesinde başlangıç, düğüm ve sonuç gibi anlatım sürecinin geleneksel evreleri çok doğal biçimde birbirini izlemelidir. Uzun tasvirlerden ve karmaşık ruh çözümlemelerinden kaçınılmalıdır. Olaylar, durumlar, düşünce ve duygular arasında okuma ve anlamayı kolaylaştırıcı bir denge ve bütünlük bulunmalıdır.
Her yazarın kendine özgü bir dili, bir anlatım biçimi vardır. Ancak, çocuk kitapları söz konusu olduğunda dil ve anlatım bakımından özellikle bir iki noktanın göz önünde bulundurulması yerinde olur. Çocuklar yalın ve duru bir anlatımdan hoşlanırlar. Günlük dilde pek kullanılmayan sözcük ve deyimleri anlamakta güçlük çekerler.Uzun ve karmaşık paragrafları zor okur ve kavrarlar. Yersiz benzetme ve tasvirlerden canları sıkılır. Çok kez metinde bu bölümleri atlama eğilimi gösterirler. Çocuk kitabı yazarı, bu hususları daima dikkate alarak ve eserlerinde duru, yalın ve akıcı bir dil kullanarak Türkçe’mizin anlatım gücünü ortaya koyan örnekler vermeye çalışmalıdır. Çünkü iyi bir çocuk kitabının içerik bakımından üstünlüğünü sağlayan etmenlerin başında dil ve anlatımda gösterilen özen gelir.